තාත්තගෙම පුතා – Anak Krakatoa

මේ දිනවල ඉන්දුනීසියාවට බල පෑ හදිසි සුනාමි (Tsunami) තත්වය ගැන ලෝකයම කතා වෙනවා. ඊට ආසන්නම හේතුව විදියට විද්වතුන් විශ්වාස කරන්නේ අනක් ක්‍රැකටෝවා (Anak Krakatoa) යමහලෙහි ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා මුහුද පතුලෙහි සිදු වූ නාය යාමකට සමාන ක්‍රියාකාරිත්වයක් (undersea landslide). BBC ප්‍රවෘත්ති සේවය කදිම පිංතුරයකින් එම සංසිද්ධිය පහදලා තියෙනවා.

ඉන්දුනීසියාව කියන්නේ දුපත් දහස් ගානකින් සැදුම් ලත් කොදෙව් රාජ්‍යක් (Indonesian Archipelago). ආසන්න වශයෙන් හඳුනා ගත් දුපත් 17,000 ක් විතර තියෙනවා. Krakatoa එහෙමත් නැත්තම් Krakatau කියන්නෙත් ඒ වගේ ඉතා කුඩා දිවයිනක්. ඉන්දුනීසියාවට අයත් ජාවා (Java) හා සුමාත්‍රා (Sumatra) කියන විශාල දුපත් දෙකට මැදි වෙලා සුන්ඩා සමුද්‍රසංදිය (Sunda Strait) ආසන්නයේ තමයි ක්‍රැකටෝවා දිවයින පිහිටලා තියෙන්නේ. ඉන්දුනීසියාවේ තියන බොහොමයක් දුපත් ගිනි කඳු ක්‍රියා කාරිත්වය නිසා බිහි වුවන්. පැසිෆික් ගිනි වළල්ල (Pacific Ring of Fire) යන අන්වර්ථ නාමයෙන් හඳුන්වන සක්‍රිය ගිනිකඳු සහිත පැසිෆික් සාගර කලාපයට තමයි ඉන්දුනීසියාව අයත් වෙන්නේ. ක්‍රැකටෝවා දිවයින කියන්නෙත් ඒ ආකාරයට ඉන්දුනීසියාවේ තිබෙන 130 කට අධික ක්‍රියාකාරී යමහල් අතරින් එකක්.

ලෝකය පුරා විසිර පවතින දහස් ගණන් ගිණි කඳු අතරින් ක්‍රැකටෝවා යමහල සුවිශේෂි වන්නේ 1883 සිදුවූ විධාරණයත් සමඟයි. එදා මෙදා තුර ලිඛිත ඉතිහාසයෙහි (Recorded History) වන බිහිසුණුම ගිනි කඳු ව්‍යසනයන්ගෙන් එකක් ලෙස 1883 හි සිදුවූ විධාරණය හඳුන්වනවා. ප්‍රථම වරට 1883 මැයි මාසයේදී එවකට ඕලන්ද නැගෙනහිර ඉන්දීය (Dutch East Indies) රාජ්‍යක් වූ ඉන්දුනීසියාව ආසන්යෙන් යාත්‍රා කල නවුකා කීපයකම ක්‍රැකටෝවා දිවයිනට ඉහළ අහසෙහි අළු වළාවන් දුටු බව වාර්තා කරලා තියෙනවා. මාස කිහිපයක්ම මේ තත්වය තිබු බවයි සටහන් වෙන්නේ. රාත්‍රී කාලයෙහි යමහලෙන් පිටවන රතු පැහැති දුම් රොටු අවට දුපත් වැසියන් ප්‍රීතියෙන් යුතුව නැරබු බවත් සටහන්. හැබැයි සියලු ප්‍රීති ගෝෂා දුක් අදෝනා වෙන්න වැඩි කාලයක් ගියේ නැහැ. විශාල පිපුරුම් හතරක් සමඟින් එක් දිනකදී යමහල විධාරණය වුණා. එය කොයි තරම් ප්‍රභල උනාද කියනවනම් කිලෝ මීටර 4,500ක් ඇතින් පිහිටා තිබෙන ඕස්ට්‍රේලියාවේ හි පර්ත් (Perth – Australia) නගරයට පවා ශබ්ධය ඇසි තිබෙනවා.ගිනිකඳු විධාරණයන් හි ප්‍රබලතාවය මනිනු ලබන ඒකයක් වන Volcanic Explosion Index හි අගය 6ක් ලෙස එය සටහන් වෙනවා. ඒ කියන්නේ හිරෝෂිමාවට (Hiroshima) හෙලන ලද බෝම්බය වගේ 10,000 ක් ගුණයක ප්‍රභලත්වයක්. ගිනිකන්ද විධාරණයත් සමඟ විසිරි ගිය පාෂාණ කොටස් නිසාත් විස වායුන් නිසාත් අනතුරුව ඇති වුන සුනාමි තත්වය නිසාත් 36,000 කට අධික ජිවිත විනාශයක් සිදු වූ බවත් සඳහන් වෙනවා.

ලොකුම බලපෑම එල්ල වෙලා තිබුණේ ක්‍රැකටෝවා දිවයිනට. තව දුරටත් ක්‍රැකටෝවා දිවයිනෙන් ඉතුරු වෙලා තුබුණේ 1/3 ක් විතරයි. වසර ගණනාවක් යන තුරුත් නැවත ගහක් කොලක් හෝ එහි ඇති වුණේ නැහැ. හැබැයි 1927 වෙනකොට ඉතා කුඩා කේතුවක් වැනි යමක් පරණ යමහල තිබ්බ ප්‍රදේශයෙන් මුහුදෙන් ඉහලට මතු වෙන්න පටන් ගත්තා.අවුරුදු 44 කට පස්සේ ආයෙමත් යමහල ක්‍රියාකාරී වෙලා. අවුරුද්දක් ඇතුලත කුඩා දුපතක් ආයෙමත් ඒ ප්‍රදේශය හි ඇති වුණා. ඒකට කිව්වේ අනක් ක්‍රැකටෝවා (Anak Krakatoa) කියලා. එකේ අදහස තමයි ක්‍රැකටෝවා ගේ දරුවා (Child of Krakatoa) යන්න. මේ දවස් වල ඔය ක්‍රියාකාරී වෙලා තියෙන්නේ පුත්‍රයා තමයි. අප්පා කළ දේ පුතා නොකලොත් ඌ නොට්ටිගේ පුතා කියනවනේ.

Advertisements

බොම්බයි මොටයි – Bombay Mithai

බොම්බයි මොටයි (සමහර අය බොම්බයි මුටයි කියලත් කියනවා) කියන්නේ මොනවටද කියලා අපි හැමෝම දන්නවා. කුඩා සීනුවක් නාද කරමින් බොම්බයි මොටයි විකුණන මිනිස්සු එනකම් ඉස්සර ළමයි නම් කෙල හල හල බලන් හිටියා. රෝස පාටට ඩයි දාලා මේ විකුණන්නේ බාබර් සාප්පුවෙන් එලියට දාන කෙස් ගස් වත්ද කියලත් මට ඒ කාලේ සැකයක් තිබුණා. ඒ කොහොම උනත් එක පාරක් හරි බොම්බයි මොටයි කාපු කෙනෙක් කවදත් ඕකට හරි කැමතියි. වැරදිලා හරි පාරේදී හරි දැක්කොත් කන්නමයි හිතෙන්නේ.

හදිසියේම මේ බොම්බයි මොටයි කතාවක් ඇදිලා ආවේ, අපේ කාර්යාලයේදී වුන සිද්දියක් හින්දා. අපිත් එක්ක වැඩ කරන ඉන්දියානු ජාතිකයන් කීප දෙනෙක්ම ඉන්නවා. ලඟදි දවසක ඔය එක්කෙනෙක් එයාගේ ගම රට බලා ගිහින් ආවා. දන්නවනේ ඉතින් අපි. මෙහෙන් යන්නත් කලින් ඉඳන් තමයි මිනිහට කිවුවේ, ඔන්න කන්න ජාති මොනවත් අරන් එන්නේ නැතුව ආයේ ඔෆිස් එහෙම එන්න එපා කියලා. අපරාදේ කියන්න බෑ , මනුස්සයත් බරටම අරන් ආවා. ඔය ගෙනාපු රස කැවිලි අස්සේ තිබ්බා අලුවා වගේ ජාතියක්, හැබැයි බොම්බයි මොටයි freeze කරලා වගෙයි. රසයි. සුදු පාටයි. කෙඳි වගේ. ඉතින් අපේ අයත් කතා උනා, මේවානම් බොම්බයි මොටයි වගේ තමයි කියලා. ඒක ඇහුන ගමන් අපේ ඉන්දියන් සගයා කියපි not බොම්බයි මොටයි, but Bombay Mithai කියලා.

එක පාරටම අපිත් ටිකක් අන්දුන් කුන්දුන් උනා මේ Bombay Mithai කතාවට. පස්සේ වැඩි විස්තර අහල බලනකොට තමයි තේරුම් ගියේ හින්දි බාසාවෙන්  Mithai කියන්නේ sweets වලට කියලා. ඒ කියන්නේ බෝම්බයි මොටයි කියලා අපි ජනවහරට අරන් තියෙන්නේ Bombay Mithai කියන එකද? ( වැඩි විස්තරයක් දන්නා කෙනෙක් ඉන්නවනම් share කරාට කමක් නැහැ, හුදී ජන පහන් සංවේගය උදෙසා). මගේ අනුමානය නම් මුල් කාලයේ ඉන්දියාවෙන් ආපු වෙළෙන්දෝ මෙහේ රස කැවිලි අලෙවි කරන්න ඇති බෝම්බායෙන් ගෙනා කැවිලි (Bombay Mithai) කියලා.එහෙම නැත්තම් බොම්බායේ සුප්‍රසිද්ද රස කැවිලි ලංකාවටත් අපේ කට්ටිය හඳුන්වා දුන්නද දන්නේ නැහැ Bombay Mithai කියලා. අදටත් Bombay Sweets කියලා රස කැවිලි අලෙවි කරන කඩ කීපයක්ම කොළඹ නගරයේ තියෙනවා.

ඔය කොහොම වෙතත් අද වෙනකොට බොම්බයි මොටයි කියන්නේ අපේම ශ්‍රී ලාංකික අනන්‍යතාවක් වෙලා ඉවරයි. ප්‍රශ්නය තව කොච්චර කාලෙකටද කියන එකයි.

පින්තුරය නම් අන්තර්ජාලයේ Kandy, rediscovered – Girl-travelsworld කියන web පිටුවෙන් ගත්තේ

මගෙ තනි නොතනියට නුඹවත් සිටියානේ

පසු ගියදා අභාවප්‍රාප්ත වූ හිටපු ඇමෙරිකානු ජනාධිපති George HW Bush මහතාගේ දේහය අසළ ශෝකයෙන් යුතුව සැතපී සිටින ලැබ්‍රඩොර් (Labrador) වර්ගයේ සුනඛයකුගේ චායාරූපයක් මේ දිනවල අන්තර්ජාලයේ හුවමාරු වෙනවා දකින්න පුළුවන්. සලී (Sully) නමැති මොහු සහායක බල්ලකු (service dog) ලෙස විශේෂ පුහුණුවක් ලැබ, හිටපු ජනපතිවරයාගේ සේවයට එක්ව තිබෙනවා. ජනාධිපති වරයා ජීවත්ව සිටියදීත් ඉන් අනතුරුවත්, සලී හදවතින්ම තම ස්වාමියට ආදරය කර ඇති බවට පළවන පින්තූර සාක්ෂි දරනවා.

මේ ආකාරයෙන් තම ස්වාමියාට කොන්දේසි විරහිත ලෙස ආදරය කල සුනඛ සුරතලුන් ගැන ඉතිහාසය පිරික්සීමේදී හොයා ගන්න පුළුවන්. ඒ අතරින් ප්‍රසිද්ධම එක්කෙනා තමයි හචිකෝ (Hachiko). ජපානයේ ජීවත්වූ මොහු සෑම දිනකම තම ස්වාමියා රාජකාරිය නිමවී දුම්රියෙන් පැමිණෙන තුරු Shibuya දුම්රිය ස්ථානයේ නියමිත වෙලාවට බලා සිටීමට පුරුදුව සිටියා. හදිසියේම ස්වාමියා මිය ගියා. නමුත් බලාපොරොත්තු අත් නොහැරගත් හචිකෝ පුරා වසර 9ක්‌ම (උගේ මරණය තෙක්ම) තම ස්වාමියා දුම්රියෙන් නැවත ඒවී යැයි සිතා නියමිත වේලාවට දුම්රිය ස්ථානයට යාමට පුරුදුව සිටියා.හැබැයි ආයේ කවම දාකවත් උගේ ස්වාමියානම් ආවේ නැහැ.

බල්ලෝ එහෙමයි.. මිනිස්සු.. අනේ මන්දා…

ලෝකෙට ලොක්කෝ

ඇමෙරිකා එකසත් ජනපදයේ ජනාධිපති වරයෙකු වෙනවා කියන්නේ “ලෝකෙට ලොක්කා” වුණා වගේ තමයි. හැබැයි බලය කියන්නේ සදා කාලික දෙයක් නෙමෙයිනේ. හරියටම කියනවනම් එකසත් ජනපදයේදී මේ උපරිම බලය විඳින්න පුළුවන් අවුරුදු 8ක කාලයකට පමණයි.

ඔය පල්ලෙහා තියෙන පින්තුරයෙන් පෙන්නන්නේ කාලයක් “ලෝකෙට ලොක්කා” වෙලා ඉඳපු ඕක ගන්න කාලේ වෙද්දී පැන්සොන් ගිහින් හිටපු එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරුන් සමුහයක්. 1991 දී තමයි චායාරූපය අරන් තියෙන්නේ. වම් පස ඉඳන් පිළිවලට කිවුවොත් George HW Bush (එවකට ජනාධිපති), Ronald Reagan, Jimmy Carter, Gerald Ford සහ Richard Nixon.

2009 දී ලබා ගත් ඒ හා සමාන තවත් චායාරූපයක් තමයි ඊ ලඟට තියෙන්නෙත්. වම් පස සිට George HW Bush, Barack Obama (එවකට ජනාධිපති),  George W Bush, Bill Clinton සහ Jimmy Carter.

විවිධ පක්ෂ වලට බෙදී තරඟ කලත්, කුමන ආකාරයේ ප්‍රති විරුද්ධ මත දැරුවත් මේ වගේ එකිනෙකා මුණ ගැසෙන වෙලාවට ඒ ඔක්කොම පැත්තකින් තියලා හිනා වෙලා ඉන්න එකනම් අපි අගය කරන්න ඕනෙම කාරණයක්.

පිංතුරු ගත්තේ අන්තර්ජාලයෙන්.

Statue of Unity (එකමුතුවේ ප්‍රතිමාව)

සුපිරි බලවතෙකු වීමේ ගමන් මගෙ තවත් සංධිස්ථානයක් ඉන්දියාව පසුගියදා පසුකළා. ඒ ලෝකයේ උසම ප්‍රතිමාවට (Tallest Statue) හිමි වාර්තාව තමන් සතු කරගනිමින්. ඉන්දීය අගමැති නරේන්ද්‍ර මෝදී (Narendra Modi) අතින් නිරාවරණය වු මෙම ප්‍රතිමාව නම් කර තිබෙන්නේ Statue of Unity (එකමුතුවේ ප්‍රතිමාව) ලෙසින්.

මීටර් 182ක් උසැති ප්‍රතිමාවෙන් නිරුපණය වන්නේ නිදහස් ඉන්දියාවේ ප්‍රථම උප අගමැති වරයා වූ සර්දාර් වල්ලබාය් පටෙල් ( Sardar Vallabhbhai Patel) මහතාය්. බ්‍රිතාන්‍ය කිරීටයෙන් ඉන්දියාව නිදහස් වීමේදී විවිධ පාලකයන් (මහාරාජා, නවාබ්, සුල්තාන්, නිසාම්, වාඩියාර්, etc) යටතේ තිබු අර්ධ ස්වයං පාලිත රාජ්‍යන් (princely states) 565ක් පමණ ඉන්දියාව සමඟ එක්සත් කිරීමේ භාරධුර්ය කාර්ය ඉතා මැනවින් මෙතුමා විසින් ඉටුකළා. විටෙක ඒ සදහා යුධ බලය පෙන්වීමට පවා එතුමා සුදානමෙන් පසු වුණා . එනිසාම ඔහු ඉන්දියාවේ යකඩ මිනිසා (Iron man of India) ලෙසත් හඳුන් වනු ලබනවා.

පසුගිය ඔක්තෝබර් 31 වෙනිදා ගුජරාට් (Gujarat) ප්‍රාන්තයේ නර්මධා වේල්ල (Narmada Dam) සමීපයෙ විව්‍රත වූ එකමුතුවේ ප්‍රතිමාවට වැය වූ මුළු මුදල ඩොලර් මිලියන 430ක් පමණ වෙනවා. ඒ සමඟ මෙතෙක් ලොව උසම ප්‍රතිමාව ලෙස හැඳින්වූ චීනයේ වසන්ත විහාර බුද්ධ ප්‍රතිමාව (Spring Temple Buddha – Lushan, Henan, China 128m) දෙවන තැනට පත් වෙනවා. ලොව උසම ප්‍රතිමා අතර බහුතරය බුද්ධ හෝ බෝධිසත්ව ප්‍රතිමා වීමත් විශේෂත්වයක්.

පින්තූරු හා විස්තර අන්තර්ජාලය ඇසුරෙන්